“Tháng cô hồn” của ngành bán lẻ điện máy bắt đầu từ hai năm trước. Sau phát súng khai tử đầu tiên của WonderBuy ngày 13/6/2011 với mức lỗ 52 tỷ đồng sau chưa đầy một năm hoạt động, đến cuối năm 2013, Best Carings và Thế giới số 24G (thuộc Nguyễn Kim) cũng tiếp bước WonderBuy. Đầu tháng 9/2013, lại có thêm tên tuổi nữa phải dừng cuộc chơi là Home One. Trung tâm điện máy lớn tại TPHCM này đã lần lượt đóng cửa ba siêu thị tại đường Phan Văn Trị (quận Gò Vấp), đường Đồng Nai (quận 10) và trung tâm Vincom A (quận 1). Qua hai năm hoạt động, số vốn 200 tỷ đồng của Home One đã vội... “đội nón ra đi”. Việc rời bỏ cuộc chơi trong nợ nần chồng chất của Home One khiến những ông lớn đang cố gắng bám trụ chột dạ.

 

Không quản lý được chi phí là nguyên nhân chính khiến Home One, Wonderbuy, Best Carings “mất hút” trên thị trường điện máy, còn những ông lớn - bé ở lại thì... “điêu đứng”. Giá thuê mặt bằng lớn cùng quy mô hoành tráng đã đẩy chi phí thuê sàn lên mức cao, chiếm 30-50% tổng chi phí. Trong khi đó, doanh số tính trên mỗi m² lại không đáp ứng đủ các khoản chi, bao gồm chi cho vận hành, hàng tồn kho, khấu hao và hậu mãi. Bên cạnh đó, sự cạnh tranh khốc liệt trong ngành và tính khác biệt không lớn cũng là lý do khiến các siêu thị điện máy lao đao. Thị trường bị chẻ nhỏ bởi các siêu thị điện máy mới ra đời; các cửa hàng chính hãng của Canon, Sony, FPT; các siêu thị tổng hợp như: Big C, Saigon Co.op, Lotte Mart; các trung tâm thương mại... càng khiến miếng bánh thị phần bị thu hẹp đáng kể. Các siêu thị điện máy “sống sót” đạt được mức lãi gộp trung bình 10% cũng không dễ.

 

Kể từ đầu năm 2013, Nguyễn Kim, Pico, Thiên Hòa, Phan Khang... liên tục đưa ra các chiêu thức khuyến mại “khủng”. Bất chấp cái chết có tính răn đe của nhiều siêu thị điện máy khác, các ông lớn vẫn muốn khoa trương sức mạnh bằng việc mở rộng hệ thống phân phối như Pico lần đầu “Nam tiến” với tổ hợp mua sắm 700 tỷ đồng tại TPHCM vào tháng 1/2013, đồng thời khởi động thêm siêu thị điện máy nữa tại 146 Giảng Võ, Hà Nội vào tháng 10/2013. Nguyễn Kim khai trương thêm 6 siêu thị tại Hà Nội, TPCHM, Cà Mau và Bình Dương. Trong khi đó, ông Đinh Anh Huân - Tổng giám đốc Dienmay.com, doanh nghiệp tăng trưởng dương trong những tháng đầu năm 2013 - cho biết: “Sức mua đang rơi, doanh số sụt giảm từng ngày... Nhưng chưa biết cách nào để vực dậy”.

 

Để kích cầu, các trung tâm điện máy hầu như khuyến mại quanh năm. Chương trình này chưa hết, chương trình khác đã gối chồng lên. Banner trước cửa siêu thị luôn treo những từ ngữ “giật tít” gợi hình và gợi thanh nhất như: khuyến mại khủng, siêu khủng, siêu siêu khủng, hot, siêu hot, siêu siêu hot... Các gian hàng khuyến mại còn được bày lộ thiên ngoài sảnh nhằm tiếp thị tận mắt người đi đường, còn nhạc thì xập xình cả ngày.

 

 

Tuy nhiên, những chương trình khuyến mại có phần khuyếch trương đó vẫn không đủ sức thu hút người mua. Bởi giờ đây, người dùng đã thận trọng hơn. Họ biết rằng: Những mặt hàng hưởng khuyến mại đó chất lượng ra sao và giá trị khuyến mại thực là thế nào! Nhất là khi hàng giảm giá phần nhiều là model cũ, hàng bị lỗi kỹ thuật, bị trầy xước hoặc cần thanh lý. Hàng tốt mà giảm giá ít thì lại bị đội giá lên 5-20% so với trước đó. Hàng tặng cũng vậy, thường là sản phẩm tồn và cũng được nâng giá niêm yết lên cao hơn giá trị thực để khách hàng thấy “hời”. Trái ngược những banner khuyến mại lớn treo đầy cửa ra vào, khuyến mại thực rất nhỏ giọt, cả về số lượng, chất lượng lẫn giá bán. Điển hình như dịp Quốc Khánh 2/9 năm nay, các mặt hàng giảm giá được “hô” đến 50% thường là sản phẩm gia dụng giá trị dưới 1,5 triệu đồng. Trong khi đó, các thiết bị điện tử được nhiều người quan tâm và trông chờ có thể mua giảm giá như TV, dàn âm thanh, laptop, máy ảnh, tủ lạnh hay máy giặt... chỉ giảm 5-20%. Nếu quy ra giá thị trường, mức khuyến mại này vẫn cao hơn giá niêm yết của một số siêu thị khác.

 

 

Tâm lý người dùng thường chờ đến các dịp lễ lớn để có thể chọn được những món hàng ưng ý với mức giá tốt nhất. Tuy nhiên, dịp Quốc Khánh và mùa khuyến mại năm nay, các hệ thống siêu thị điện máy lớn ở TPHCM như: Nguyễn Kim, Chợ Lớn, Thiên Hòa, Phan Khang... không đưa ra được những gói khuyến mại thực sự hấp dẫn. Ghi nhận tại Nguyễn Kim, thay vì chạy những chương trình khuyến mại lớn, Nguyễn Kim tung gói 5.000 quà tặng chủ yếu là các thiết bị gia dụng. Tại Thiên Hoà, dù treo banner “Giảm đến 49%”, nhưng thực chất chỉ có bàn ủi, bếp gas, nồi áp suất, lò vi sóng... mới được hưởng khuyến mại 20-49%. Đến các trung tâm của Phan Khang, kịch bản cũ lại tái diễn. Điện máy Chợ Lớn hỗ trợ gói khuyến mại 50% trên gần 1.000 sản phẩm nhân dịp khai trương trung tâm mới tại quận 4 (TPHCM). Tuy nhiên, các model được giảm thường là cũ và ít ăn khách. Một số mẫu tivi LED 32inch được giảm 30%, nhưng người mua sẽ phải bốc thăm để chọn thương hiệu.

 

 

Nhìn chung, dù cả thị trường bán lẻ hàng tiêu dùng lẫn thị trường điện máy tại TP HCM có chạy các chương trình kích cầu lớn nhỏ, song vẫn trong tình trạng không có khách mua. Đến khu trung tâm mua sắm phức hợp Pico Plaza Sài Gòn (đường Cộng Hoà, Tân Bình, TP.HCM) giờ tan tầm trong ngày thường, lượng khách thường trong tình trạng thưa thớt. Tầng trệt chuyên đồ kỹ thuật số và tầng 1 bày đồ điện lạnh hẻo người xem. Khu vực quầy thu ngân thì gần như vắng lặng. Để đẩy mạnh chương trình khuyễn mại cho học sinh, sinh viên, Pico còn trưng hẳn “Gian hàng sinh viên giá rẻ” bày bán các thiết bị gia dụng đã giảm giá 49% ngay ngoài sảnh, đồng thời tung ra chương trình “Tặng ngay 2,5 triệu đồng khi làm thẻ thành viên Pico hoặc thanh toán qua thẻ ngân hàng bất kỳ” trong thời gian 7 ngày 13 đến ngày 19/9. Tuy nhiên, giống với MediaMart, 2,5 triệu đồng này sẽ bị chia thành nhiều voucher nhỏ. Khách hàng chỉ được sử dụng một voucher khi đã mua một sản phẩm có trên “6 số 0”.

 

 

Ngoài ra, Pico và nhiều siêu thị điện máy khác còn cho phép khách hàng đổi phiếu mua sắm, hàng tặng kèm thành tiền và trừ thẳng vào giá sản phẩm khuyến mại. Điều mà trước đây ít có siêu thị chấp nhận. Chẳng hạn: khi mua máy giặt Toshiba A800SV/WG 7kg có giá 4,67 triệu đồng, khách hàng có thể trừ giá 450 nghìn đồng thay vì nhận phiếu mua hàng trị giá 150 nghìn đồng và bàn ủi DaeWoo 300 nghìn đồng. Thậm chí, tại Thiên Hòa, tuy giá có cao hơn 100 nghìn đồng, nhưng lại được tặng kèm xà bông OMO 3kg và máy sinh tố SARRA trị giá 790 nghìn đồng. Ở Nguyễn Kim, chiếc máy giặt này chỉ có giá 4,2 nghìn đồng cùng 3kg OMO tặng thêm.

 

Tại Nguyễn Kim (số 1 Trường Chinh), lượng xe máy gửi từ lúc 17h30 đến 18h30 chiều ngày 20/9 luôn dưới 10 chiếc. Bãi đỗ xe “miễn phí” thường trong tình trạng trống hoác, tầng 1-2-3 bán đồ điện tử, điện lạnh chỉ lác đác người xem. Tầng 4 bán đồ nội thất thì tuyệt nhiên không một bóng người. Một nhân viên bán đồ gia dụng ở tầng 2 chỉ trực khách đi qua là mời chào giới thiệu đồ giảm giá. Trong thời gian này, Nguyễn Kim đang phát động tháng bán hàng Nhật Bản, nên các mức giá giảm 10-20% đưa ra khá cạnh tranh, thời hạn bảo hành được tăng thêm một năm và thoải mái dùng thử sản phẩm trong 30 ngày. Tuy nhiên, những cố gắng trên vẫn không níu kéo được người mua.

 

 

Điện máy Phan Khang trên đường Hoàng Văn Thụ cũng rơi vào hoàn cảnh tương tự. Dù có lượng khách đến xôm hơn, đội ngũ nhân viên bán hàng tận tình từ khâu tư vấn vận chuyển đến lắp đặt, vị trí đẹp cùng các chương trình khuyến mại hấp dẫn, song mỗi ngày Phan Khang chỉ có khoảng vài chục khách vãng lai, đa số chỉ ngó chứ không mua. Hầu hết sản phẩm trưng bày tại Phan Khang đều chạy khuyến mại, từ giảm giá 49%, hỗ trợ trả góp 0%, tặng phiếu xăng, phiếu mua hàng, tặng kèm hàng… đến trừ thẳng 1-2 triệu đồng vào sản phẩm. Cách Phan Khang khoảng trăm mét, những trung tâm điện máy nhỏ như Quỳnh Trinh, Trần Thế hay siêu thị bán sỉ Mạnh Hùng với mặt tiền chạy ngang từ số 412 đến số 418 Hoàng Văn Thụ, lượng khách không đáng kể, cho dù mức giá của Mạnh Hùng thường thấp hơn 5-15%. Nhân viên bán hàng đông hơn người xem là chuyện thường thấy tại các siêu thị điện máy tại TPHCM .

 

Hiện nay, ngoài dịch vụ hậu mãi, các siêu thị điện máy chủ yếu cạnh tranh về giá với các chương trình khuyến mại hút khách. Tuy nhiên, ông Đoàn Đình Hoàng - chuyên gia tư vấn thương hiệu - cho rằng: “Giá hàng điện máy hiện nay gần sát đáy”. Vậy đâu là lối thoát cho các doanh nghiệp này trước bờ vực thua lỗ?

 

Việc Nguyễn Kim đa dạng hóa sản phẩm bằng các mặt hàng tiêu dùng nhanh: bột giặt, nước xả, đồ dùng cho bé; Thiên Hòa và Chợ Lớn mở rộng thêm hàng nội thất, đồng hồ thời trang... cho thấy các doanh nghiệp này đang cố gắng “chia trứng ra nhiều rổ”. Bị át vía trước các “ông lớn”, nhiều siêu thị điện máy nhỏ cũng tìm ngách đi riêng bằng cách đưa hàng về nông thôn cùng với việc chạy các chương trình khuyến mại mờ nhạt. Tuy nhiên, đây chỉ là một trong những cách thức giảm lỗ, mở rộng kênh bán hàng và giải quyết hàng tồn kho “bất đắc dĩ”. Bởi chi phí vận chuyển, chi phí tư vấn và bảo hành lưu động đội lên không nhỏ, chưa kể đến sự cạnh tranh của các cửa hàng điện máy địa phương.

 

Bốn năm trước, siêu thị điện máy mọc lên như nấm và đua nhau “bành trướng” quy mô. Giờ đây, nhiều siêu thị hoặc phải thu nhỏ, hoặc bị hất văng ra khỏi thị trường, một số khác “đuối sức” và đang ngấp nghé ngưỡng phá sản. Theo Công ty khảo sát thị trường GFK và AC Nielsen, doanh số ngành bán lẻ điện máy hiện chỉ đạt 1,2-1,3 tỷ USD/năm, chiếm 40% tổng nhu cầu tiêu thụ 4 tỷ USD/năm của thị trường điện máy Việt Nam. Kinh tế khó khăn, sức mua giảm mạnh là lý do chính khiến các trung tâm điện máy chưa khai thác được 60% thị trường còn lại. Nhiều khả năng trong thời gian tới, một số siêu thị điện máy sẽ tiếp tục “rơi rụng” hoặc “đóng băng” nếu không đủ tiềm lực tài chính và phương sách kinh doanh trong cơn bĩ cực.